Wanneer het economisch goed gaat, daalt het aantal zzp’ers. Gaat het economisch minder, dan stijgt het aantal mensen dat zich als zelfstandig ondernemer vestigt. Dat is een economische wetmatigheid die we in de economie-lessen voorheen hoorden. Maar is dat nog wel zo? Tegen alle verwachtingen in blijft het aantal zzp’ers in Nederland telkens groeien. Crisis of geen crisis. Dat is geen trend maar inmiddels een ‘beweging’ die niet te stoppen lijkt.

Meester-gezel

In de Middeleeuwen wist niemand beter; iedereen was zzp’er en zelfvoorzienend met zijn/haar talent. Totdat met de Gilden een zekere waardering voor vakmanschap ontstond. In onze grensregio’s met Duitsland en België voelen zzp’ers (die grensoverschrijdend willen werken) dat met name.
Met het aangaan van het ondernemerschap kiezen mensen nu voor vrijheid. Zij nemen de verantwoordelijkheid naar inkomensvoorziening in eigen hand. Niet primair om het financiële gewin, maar om zelf keuzen te maken en een eigen contributie te leveren. Zij scheppen daarin een persoonlijke voldoening van de invulling van hun leven en werken, en het inzetten van hun talenten. De een succesvoller en beter voorbereidt dan de ander.

Goud wat er blinkt

Nog steeds wordt ook het zelfstandig ondernemerschap bejubeld. Terecht vind ik, maar ook bedrieglijk. Door die ‘beweging’ lijkt elke poging waardevol en dat blijkt (voor velen) niet zo te zijn. Zo ongeveer 1 op de 14 werkenden is een zzp’er. En dat is zware verhouding. De populariteit van een tv-programma als Dragon’s Den doet vermoeden, dat niet geschoten altijd mis is en wakkert de stemming aan.
‘We stevenen af op een klusjeseconomie’, schrijft econoom Erik Stam in het Nederlands Dagblad onlangs. Immers zo ongeveer de helft van (ook hoogopgeleide) zzp’ers levert niet zulk een hoge economische bijdrage als verwacht of gedacht. Alleen enkelen bereiken de top. Veel stadbestuurders vragen zich dan ook af of zzp’ers niet een rem zetten op de lokale economische groei?

Wakker worden

Het grote aantal zzp’ers in Nederland maakt de economie als geheel minder productief. ‘Ik wens je veel personeel toe’ is niet bepaald een gelukwens en dat is niet weggelegd voor de gemiddelde zzp’er. Want de boodschap is: het hebben van personeel zorgt voor problemen en gedoe. Maar voor de Nederlandse economie als geheel zijn bedrijven met personeel juist een zegen, stelt econoom Erik Stam van de Universiteit van Utrecht. Ook weer in tegenspraak met wat wij leerden: grote bedrijven betekent neergang van werkgelegenheid; het MKB levert groei. Een groeiend aantal zzp’ers (noodgedwongen of niet) zet volgens Erik Stam ‘een rem op het verdienvermogen’.

Cluster schept kansen

Veel zzp’ers maken de competitie en het overleven niet gemakkelijker. Het samenwerken van zzp’ers biedt daarom allerlei voordelen waardoor deelnemers groeien. Stel dat je een softwareprogramma wilt ontwikkelen. Dan heb je mensen met verschillende kwaliteiten nodig. Dan voegt het waarde toe om de ‘koppen’ bij elkaar te steken. Een grotere entiteit met geclusterde zzp’ers is een betere partij om mee samen te werken. Als iemand ziek is, kan een ander het overnemen. Bij een eenmanszaak valt gelijk de hele partner weg. Je kunt beter 3 partners hebben, dan 3 concurrenten.

Koers Kabinet

Het kabinet verkleint de fiscale voordeel voor zzp’ers. Ja, dat gaat versplintering tegen. Maar er is meer nodig om ervoor te zorgen dat mensen liever bij een bedrijf werken dan alleen. Het nieuwe speelveld samen creëren ligt meer voor de hand dan pleisters plakken op het bestaande.

Naar dimensie werkAANnemers

De ‘beweging’ naar zelfstandig werken is niet meer te stuiten; laten we naar modellen zoeken die ruimte scheppen voor het nieuwe zelfstandig werken: de werkAANnemer. Een entiteit tussen de werknemer en de werkgever als ondernemer. Breng een gelijke basiszekerheid voor alle werkenden, met een optie voor het individu (al naar gelang zijn/haar mogelijkheden en wensen) kan uitbouwen. In die zekerheid van inkomen, pensioen, arbeidsongeschiktheid, kennis en ontwikkeling, doet iedereen zijn/haar bijdrage.
Zo zou de nieuwe werkAANnemer bij inschrijving aannemelijk moeten maken met welke kwaliteiten hij/zij instapt om voldoende te borgen dat bijgedragen wordt aan die basis. Daarmee worden kennis van ondernemen en tariefstellingen als vanzelf opgehoogd en zal de gelijkheid gerealiseerd worden.
De vraag hoe een dienstbaar stelling er uitziet is dan geen vraag meer van de overheid, maar een keus van opdrachtgever en opdrachtnemer. In de zekerheden is dan al bij voorbaat een regeling. Kennis en flexibiliteit zijn troef bij zzp’ers; benutting van dat potentieel ligt gevoelig door de onduidelijk veranderende positie en spelregels van de overheid.

Opdrachtgevers blij met zzp’ers

Het MKB wil flexibiliseren en dat betekent minder vaste langlopende contracten. Ruim een derde (34%) van de managers verwacht dit jaar minder mensen in loondienst te hebben. Vooral in non-profitsectoren als de zorg en de overheid ligt de nadruk op de krimp van vaste medewerkers. Het aantal flexibele arbeidsrelaties stijgt volgens 39% van de managers in verhouding naar verwachting wel. Met name in de zakelijke markt.
Juist daar aanzetten tot verbindingen schept vooruitgang voor alle partijen. En die potentie is vele malen groter/sneller voor de hand dan de bakken van het UWV.

Economische importantie

Er komt heel wat af op gemeenten in de aanvaarde participatiewet. Nog niet alles wordt bewust beleefd en progressief denkend waargenomen. In elke gemeente groeit het aantal (noodgedwongen) zzp’ers en dat kent een zware economische prijs.
Zzp’ers zijn het belangrijkste stootkussen van de economie. Binnen de groep flexibele krachten zijn het niet de uitzendkrachten, maar de zzp’ers die het belangrijkste stootkussen zijn om economische schokken op te vangen. In een groeiende economie kunnen ze hun tarieven snel verhogen en/of meer uren werken. Zo verdienden zelfstandigen (met en zonder personeel) in het tweede kwartaal van 2019 op uurbasis gemiddeld 18% meer dan in het tweede kwartaal van 2013, terwijl werknemers, waaronder uitzendkrachten, er over dezelfde periode gemiddeld 8% op vooruit gingen. In een neergaande economie geldt het omgekeerde: zzp’ers vangen dan de klappen op door minder uren te werken of door de tarieven te verlagen. Dit maakt zzp’ers aantrekkelijk voor bedrijven die flexibel willen/moeten zijn.

Terug naar overzicht